Higiena w restauracji to synonim bezpieczeństwa, prestiżu, klasy i jakości. Nigdy nie należy zapominać o znaczeniu dobrej higieny żywności w restauracjach. Wszystkie osoby mające kontakt z żywnością muszą być świadome przepisów dotyczących higieny, swoich indywidualnych obowiązków oraz praktyk, które z łatwością mogą zastosować, aby spełnić standardy bezpieczeństwa. To przekłada się w bezpośredni sposób na jakość serwisu i oceny gości.
Jest wiele powodów, dla których restauracje muszą przestrzegać standardów higieny żywności, a jednym z najważniejszych jest ryzyko zakażenia, co z kolei przekłada się na stan zdrowia gości. Ryzyko zatrucia pokarmowego spowodowanego zanieczyszczoną żywnością to jeden z największych problemów związanych z przygotowywaniem posiłków. Pracownicy restauracji, na każdym z możliwych miejsc w zespole, muszą zrozumieć główne przyczyny zanieczyszczenia, możliwy sposób skażenia żywności i metody zapobiegania temu zjawisku. Nawet minimalne ilości zanieczyszczeń mogą prowadzić do reakcji alergicznych i zatruć pokarmowych.
Nawet najbardziej niewinny przypadek zatrucia pokarmowego wiąże się z nadszarpniętą reputacją lokalu i może za sobą pociągnąć kary nałożone przez odpowiednie instytucje, a w najgorszym przypadku nawet zamknięcie. – Kuchnia o wątpliwej higienie to wylęgarnia bakterii. CDC (Centers for Disease Control and Prevention – odpowiednik naszego sanepidu) twierdzi, że nieumyta lub nieodpowiednio oczyszczona żywność jest rajem dla wirusów, bakterii, pasożytów i toksyn. Zagrożeń zdrowotnych można uniknąć poprzez odpowiednią higienę w restauracji i stosowanie takich rozwiązań, jak choćby woda ozonowa, która jest niczym innym jak wodą kranową z zamienioną strukturą, tak że tworzy środek dezynfekujący 3 tys. razy skuteczniejszy od chloru – do dzisiaj najsilniejszego środka dezynfekującego na świecie – wyjaśnia Jakub Kubiak, dyrektor ds. rozwoju rynku BioSure Polska. Jeśli gość zachoruje po posiłku w restauracji, szanse na to, że kiedykolwiek do niej wróci, są znacznie zmniejszone, nie wspominając o negatywnych recenzjach i komentarzach, jakie może przedstawić swoim przyjaciołom lub rodzinie. Specjaliści od badania rynku podkreślają, że większość konsumentów chętniej dzieli się negatywnymi doświadczeniami niż pozytywnymi.
Dodatkowo, gdy restauracja zostanie skontrolowana i otrzyma złą ocenę higieny żywności, lokal dostaje czas na wdrożenie zalecanych zmian. Niezastosowanie się do tego może skutkować nieograniczonymi grzywnami, a nawet zamknięciem. Wszystkich tych niemiłych konsekwencji można uniknąć, przestrzegając od samego początku podstawowych przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny żywności.
Czym jest higiena żywności
Higiena żywności to termin używany do opisania ważnych procesów przechowywania i przygotowywania żywności i napojów w sposób, który minimalizuje ryzyko zarażenia ludzi chorobami spowodowanymi bakteriami i wirusami przenoszonymi przez żywność. Głównym celem praktyk higieny żywności w restauracjach jest stworzenie ram, które zmniejszają ryzyko jej zanieczyszczenia i doprowadzenia do zachorowań wśród gości. W procesie przygotowywania potraw można zidentyfikować krytyczne obszary higieny żywności. Bezpieczne przechowywanie żywności – wszystkie produkty żywnościowe w restauracji powinny być odpowiednio oznakowane i opatrzone datą otwarcia/ produkcji/ przydatności oraz przechowywane w kontrolowanej temperaturze. Niezbędne jest wdrożenie praktyk takich jak sprawdzanie schłodzonej żywności przy dostawie i zamrażanie żywności tak szybko, jak to konieczne.
Zapobieganie zakażeniom krzyżowym – najprostszy przykład zakażenia krzyżowego to krojenie warzyw na sałatkę na desce, na której uprzednio krojone było surowe mięso. Aby tego uniknąć, można np. używać kolorowych desek do krojenia i staranie segregować noże według ich przeznaczenia. Zawsze też oddzielnie przechowywać surową i gotowaną żywność. Praktykowanie bezpiecznych procedur, takich jak używanie oddzielnego sprzętu do żywności surowej i gotowej do spożycia, dezynfekcja powierzchni roboczych i bezpieczne przechowywanie żywności, może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka zanieczyszczenia krzyżowego w restauracji. Kontrola świadomości alergenów – wszyscy pracownicy restauracji muszą być świadomi najczęstszych alergenów pokarmowych i powinni zawsze starać się zapobiegać zakażeniom krzyżowym tymi alergenami. – Także producenci środków czystości dla gastronomii coraz częściej zwracają uwagę, aby ich produkty były jak najbardziej bezpieczne dla użytkowników, w tym przez stosowanie surowców wolnych od alergenów – dodaje Wojciech Tomaszczyk, kierownik ds. chemii profesjonalnej marki Clinex. Temperatury gotowania – w środowisku restauracyjnym bardzo ważne jest, aby cała żywność podawana gościom była przechowywana we właściwych temperaturach i odpowiednio gotowana.
Środki te pomagają zapobiegać wzrostowi i rozprzestrzenianiu się potencjalnie szkodliwych bakterii. Jest to szczególnie ważne np. podczas gotowania drobiu. Procedury czyszczenia – cały sprzęt kuchenny i restauracyjny musi być skrupulatnie czyszczony. Personel bezwzględnie musi przestrzegać harmonogramu sprzątania, dokładnie czyszcząc wszystkie powierzchnie. To zapobiega zanieczyszczeniom krzyżowym, bakteryjnym, alergennym, chemicznym i fizycznym. Czyszczeniu podlega sprzęt kuchenny, ale także powierzchnie, podłogi, kosze oraz obszar przed budynkiem/ lokalem restauracji. – W części restauracji ciągle jeszcze panuje przekonanie, że urządzenia powinny być myte ręcznie, i to dopiero wtedy, kiedy są naprawdę brudne. Nic bardziej mylnego. Piece konwekcyjno-parowe to urządzenia intensywnie użytkowane o dużym zaawansowaniu technologicznym, mające do czynienia z różnymi czynnikami, jak temperatura do 300ºC, wilgoć, opary, tłuszcz, wibracje itp. Jeśli dodać do tego długi, często ponad 12-godzinny czas pracy, stanowi to duże wyzwanie dla ich sprawności.
Aby utrzymać wysoką jakość stali szlachetnej oraz ze względów higienicznych, a także aby uniknąć usterek podczas użytkowania, należy codziennie myć urządzenie – wyjaśnia Anna Pycińska, dyrektor marketingu Rational. Higiena osobista – cały personel, który ma do czynienia z żywnością i ją podaje, musi przejść szkolenie dotyczące tego, jakie produkty żywnościowe mogą, a jakie nie mogą być przechowywane blisko siebie. Pomaga to zminimalizować ryzyko wystąpienia zatrucia pokarmowego. Ale konieczne jest także noszenie odpowiedniej odzieży, regularne mycie rąk i przestrzeganie procedur dotyczących chorób przez wszystkich pracowników restauracji. – Problemem, jaki często pojawia się w restauracjach, jest brak obiektywnej weryfikacji skuteczności prowadzonych zabiegów mycia i dezynfekcji poprzez badania laboratoryjne (wymazy).
Wykonanie kontrolnych okresowych wymazów otwiera oczy wielu osobom zarządzającym gastronomią oraz uwypukla znaczenie zabiegów mycia i dezynfekcji w restauracjach. Wykonywane badania wskazują bowiem na ułomność manualnie wykonywanych zabiegów mycia i dezynfekcji, co świadczy o braku umiejętności pracowników w zakresie wykonywania podstawowych czynności higienizacyjnych – wyjaśnia Marcin Leśniak, BM Quality Group. Właściwe postępowanie z odpadkami – odpady żywnościowe należy jak najszybciej usuwać z obszarów przygotowywania żywności. Po usunięciu wszystkie odpady muszą być przechowywane w pojemnikach, które są zabezpieczone, do usunięcia przez służby utylizacji. Wszystkie pojemniki powinny być zaprojektowane tak, aby zapobiegać zanieczyszczeniu, odstraszać szkodniki, być łatwe do czyszczenia i utrzymywane w doskonałym stanie.
Kontrolna lista higieny
Aby utrzymać standardy higieny w restauracji, jej menedżer powinien opracować listę kontrolną higieny w lokalu. Jest to wykaz konkretnych obowiązków i zadań związanych ze sprzątaniem i przestrzeganiem higieny, które muszą być realizowane przez członków personelu. Lista kontrolna sprzątania zależy od wielkości restauracji. Mały lokal i mały zespół to prosty podział obowiązków. Ale kiedy restauracja jest większa, potrzebna jest szczegółowa lista z podziałem na kategorie stanowisk ze specyfikacjami, np. oddzielne obowiązki dla różnych sekcji.
W zależności od charakteru działalności restauracji właściwe może być włączenie obowiązków związanych ze sprzątaniem do obszernej listy zadań, które należy wykonać podczas każdej zmiany. – Na kwestię zapewnienia właściwej higieny procesu produkcji gastronomicznej w restauracjach należy spojrzeć z kilku perspektyw: dostępności profesjonalnych rozwiązań higienizacyjnych, świadomości personelu restauracji, w tym również kadry zarządzającej, stanu technicznego obiektu, kondycji finansowej restauracji. Wszystkie wskazane powyżej czynniki są ze sobą ściśle związane i ostatecznie wpływają na poziom higieny w restauracji – wskazuje Marcin Leśniak. Lista kontrolna sprzątania kuchni w restauracji obejmuje głównie zadania związane z czyszczeniem i sanitacją, które są wykonywane przed końcem zmiany lub dnia pracy. Zadania na liście powinny być proste i precyzyjnie sformułowane oraz przypisane.
Dzięki temu można uniknąć nieporozumień czy przerzucania się odpowiedzialnością. Listy kontrolne zwykle zawierają pola wyboru lub miejsca, w których pracownicy mogą potwierdzić wykonanie zadań. Listy kontrolnej sprzątania restauracji nie należy jednak mylić z harmonogramem sprzątania. Harmonogramy takie są bardziej szczegółowymi opisami obowiązków i określają, co należy posprzątać, kiedy i jak należy to zrobić. Personel może zapoznać się z harmonogramem sprzątania w celu uzyskania wszelkich informacji, które pomogą mu w wykonywaniu zadań z listy kontrolnej sprzątania. Jednak na końcu kluczem do utrzymania listy kontrolnej sprzątania kuchni jest konsekwencja.
Szkolenia to inwestycja w jakość
Profesjonalne szkolenia pomagają upewnić się, że pracownicy rozumieją potencjalne zagrożenia związane z przygotowywaniem posiłków oraz sposoby zapobiegania wystąpieniu reakcji alergicznych i zatruć pokarmowych. Także uświadamia personelowi, że bezpieczeństwo żywności pomaga utrzymać lub zwiększyć zyski i zminimalizować marnotrawstwo, ponieważ stanowi punkt odniesienia dla kontroli jakości. Znacznie mniej żywności zostanie zmarnowane, gdy personel zostanie w pełni przeszkolony w zakresie najlepszych praktyk dotyczących bezpieczeństwa żywności i higieny. Oba czynniki to zysk lokalu, a to dla pracownika oznacza bezpieczeństwo miejsca pracy i zarobków.
Czasem pracownicy mogą kwestionować to, że muszą wykonywać określone zadania w określony sposób. Jednak po ukończeniu szkolenia w zakresie bezpieczeństwa żywności zyskają głębsze zrozumienie swoich obowiązków. Szkolenie przypomni im, że zdrowie i bezpieczeństwo współpracowników i gości jest ich odpowiedzialnością. Edukacja pracowników w zakresie prawidłowego korzystania ze sprzętu może pomóc w zwiększeniu wydajności restauracji, a także w utrzymaniu standardów higieny. Pracownicy powinni wiedzieć, na czym może polegać niewłaściwe użycie jakiegoś sprzętu. I mieć świadomość tego, jak ostrożnie używać, czyścić i zarządzać sprzętem kuchennym. – Możemy dysponować najlepszymi środkami chemicznymi, najlepszymi systemami dozującymi, ale bez wyszkolonego personelu nie będą one właściwie wykorzystane. Tylko prawidłowe działanie wszystkich elementów – personelu, preparatu i sprzętu – zagwarantuje wysoki poziom higieny.
Słabość jednego z tych elementów będzie powodowała znaczny spadek higieny, a w dalszej perspektywie obniżenie poziomu bezpieczeństwa żywności i gości restauracji. Szczególną rolę odgrywa jednak świadomość personelu, w tym również kadry zarządzającej restauracją. Obserwowane bardzo często niedostatki w tym zakresie wynikają z braku szkoleń pracowników i doświadczenia osób zarządzających. Dlatego konieczne jest systematyczne prowadzenie odpowiednich szkoleń. Warto sprawdzić, czy nasz personel potrafi wykonywać najprostsze czynności higienizacyjne oraz wskazać przeznaczenie wykorzystywanych w restauracji preparatów do utrzymania czystości – dodaje Marcin Leśniak.
Co na to HACCP ?
Jednym z istotnych wymogów przechowywania i przygotowywania bezpiecznej żywności jest wdrożenie procedur opartych na Hazard Analysis Critical Control Points (HACCP), czyli Analizie Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli. Zasady te zostały początkowo opracowane dla przemysłu przetwórstwa spożywczego. Działają jednak jako przewodnik po najlepszych praktykach dla restauracji, barów i kawiarni, które chcą przestrzegać wszystkich przepisów dotyczących higieny żywności. Łatwo jest opracować własne procedury oparte na zasadach HACCP.
Jeśli restauracja buduje swój program bezpieczeństwa żywności na zasadach HACCP, zdoła udowodnić swoim gościom, ale także organom regulacyjnym, że właściwie zarządza bezpieczeństwem żywności. – Certyfikat HACCP wymaga stabilnego, bezpiecznego i szybko działającego profesjonalnego sprzętu do dezynfekcji w celu utrzymania bezpieczeństwa żywności i kontroli drobnoustrojów – zwraca uwagę Jakub Kubiak. HACCP opiera się na siedmiu podstawowych zasadach:
1. przeprowadzenie analizy zagrożeń – zasada ta obejmuje identyfikację obszarów, w których mogą wystąpić różne rodzaje zagrożeń w procesie produkcji żywności, oraz zapewnienie przestrzegania norm bezpieczeństwa żywności. System szuka zagrożeń chemicznych, fizycznych oraz biologicznych, z naciskiem na zagrożenia biologiczne;
2. identyfikacja krytycznych punktów kontrolnych – krytyczne punkty kontroli (CCP) to etapy procesu produkcji żywności, na których można umieścić element kontroli w celu zmniejszenia ryzyka lub zapobiegania zagrożeniom;
3. ustalenie limitów krytycznych – po sporządzeniu listy zagrożeń i CCP restauracji, HACCP zaleca wyznaczenie limitu krytycznego (CL) dla każdego ze zidentyfikowanych zagrożeń. Obejmuje to ustalenie parametrów, które zazwyczaj opierają się na normach regulacyjnych dotyczących żywności i często obejmują monitorowanie jako formę pomiaru. Może to być np. poziom pH, waga, temperatura lub inna zmienna, która ma zapobiegać występowaniu zagrożeń lub ograniczać ryzyko;
4. znalezienie i wybór systemu do monitorowania CCP – zidentyfikowane wszystkie zagrożenia, które można monitorować w każdym CCP, oraz pomiary do monitorowania można wykorzystać do stworzenia systemu, który poprawi ogólny stan zdrowia i higienę zespołu, lokalu i gości. Ten system powinien określać, gdzie, kiedy i jak wykonywane są pomiary, jak często i kto jest odpowiedzialny za zarządzanie tymi procedurami;
5. stworzenie odpowiednich procedur działań korygujących – jeśli system wykryje, że pomiary CCP przekraczają krytyczne limity zagrożenia, należy mieć środki bezpieczeństwa, by podjąć odpowiednie działania. Aby to zrobić, lokal powinien dokonać przeglądu procesu produkcji żywności, wyizolować incydent i wdrożyć nowe środki zapobiegające powtórzeniu się problemu;
6. weryfikacja skuteczności planu HACCP – kiedy HACCP jest na swoim miejscu, należy zweryfikować, czy wszystkie kontrole i działania przyczyniają się do bezpiecznej produkcji żywności. Aby to zrobić, należy przeglądać zapisy, sprawdzać kalibrację instrumentów i testować produkty spożywcze, aby udowodnić skuteczność planu;
7. prowadzenie zapisów wszystkich procedur i działań HACCP – należy stworzyć dokumentację dotyczącą wszystkich działań monitorujących CCP, które zespół podejmuje, aby udowodnić inspektorom, że lokal produkuje żywność w sposób bezpieczny.
Dokumenty te mogą obejmować kopię planu HACCP oraz informacje związane z analizą zagrożeń, limitami krytycznymi, listami kontrolnymi bezpieczeństwa żywności i innymi. Dokumenty te pozwalają sprawdzić, czy wszystkie standardy są konsekwentnie zachowywane przez odpowiednich członków personelu.
Higiena żywności w restauracji to także sam lokal
Restauracja obejmuje wszystkie pomieszczenia i budynki, które służą do przechowywania lub przygotowywania żywności. Obszary te musząbyć regularnie czyszczone, utrzymywane w dobrym stanie i zaprojektowane w sposób zapewniający zachowanie zasad higieny. Należy zapobiegać gromadzeniu się pleśni i brudu oraz zapewnić odpowiednią przestrzeń do pracy, obsługi i przechowywania żywności. Każdy lokal gastronomiczny powinien zadbać o: czystość toalet, sprawne działanie instalacji sanitarnych i urządzeń do mycia rąk zarówno dla gości, jak i dla personelu, wentylację w łazienkach i kuchniach, oświetlenie, odwodnienie toalet i kuchni, przebieralnie personelu, wskazane miejsca do przechowywania chemikaliów czyszczących, środków dezynfekujących i innych tego typu produktów. Już na etapie planowania restauracji obszary przygotowywania żywności muszą być zaprojektowane tak, aby umożliwić stosowanie dobrych praktyk i procesów w zakresie higieny żywności.
Przepisy dotyczące bezpieczeństwa żywności określają szczegółowe wymagania dotyczące obszarów jej przygotowywania, projektu i stanu, np. podłogi muszą być wykonane z materiału, po którym można bezpiecznie chodzić, który łatwo wyczyścić i utrzymać w dobrym stanie. Higiena podłogi w kuchni jest również bardzo ważna, a jej zaniedbanie może mieć przykre konsekwencje. Podłogi i odpływy są integralną częścią lokalu gastronomicznego. Utrzymywanie ich w czystości, a tym samym higienicznie, ma kluczowe znaczenie dla zmniejszenia ryzyka patogenów przenoszonych przez żywność. Podłogi mogą być narażone na działanie wody, tłuszczu i chemikaliów; duży ruch pieszy etc. Zakres temperatur, na jakie może być narażona podłoga, waha się od zamrażarek poniżej zera po mycie gorącą wodą. W konsekwencji odpływy, podłogi i połączenia między tymi dwoma elementami mogą ulec zniszczeniu i stać się niemożliwe do czyszczenia.
Utrzymanie właściwej wentylacji restauracji jest niezbędne do bezpiecznego przygotowywania i przechowywania żywności. Efektywność działania restauracji może spadać w nieprzyjemnej atmosferze wypełnionej dymem, wysoką temperaturą, parą i nadmiarem wilgoci. Kuchnia restauracyjna ma inne wymagania dotyczące wentylacji niż część wypoczynkowa restauracji. Restauracja może skorzystać z tradycyjnego systemu technologii – ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja, albo zainstalować system wentylacji kontrolowanej na żądanie. Najnowsze rozwiązania wentylacyjne automatycznie wykrywają ilość ciepła, oparów i innych elementów w kuchni i uruchamiają się wtedy, kiedy jest to potrzebne.
System wentylacji restauracji powinien obejmować takie funkcje, jak okapy, wentylatory wyciągowe, systemy powietrza uzupełniającego, tłumienie ognia. – Na ostateczny poziom higieny w restauracji wpływa w znacznym stopniu stan techniczny obiektu. Bardzo istotne jest, aby zaplecze restauracji spełniało wymagania zawarte rozporządzeniu 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie higieny środków spożywczych. Często spotykane niezgodności w zakresie stanu technicznego, takie jak pęknięcia oraz ubytki płytek podłogowych i ściennych, uszkodzenia mebli technologicznych, uszkodzenia powierzchni ścian, sufitów, narożników ścian, uniemożliwiają skuteczne wykonanie zabiegów mycia i dezynfekcji powierzchni zaplecza gastronomicznego – podsumowuje Marcin Leśniak.
Sprzęt restauracji
Każdy sprzęt, który ma kontakt z żywnością, musi być wykonany z odpowiednich materiałów, dobrze konserwowany, skutecznie czyszczony i wyposażony w sposób umożliwiający czyszczenie powierzchni wokół niego. Rutynowa konserwacja sprawi, że drogi profesjonalny sprzęt gastronomiczny będzie działał prawidłowo i będzie gotowy do pracy. Warto przestrzegać ścisłego i spójnego harmonogramu konserwacji wyposażenia restauracji; dzięki temu lokal będzie mógł czerpać korzyści związane zarówno z obniżeniem kosztów energii, jak i lepszą jakością żywności.
Tylko wówczas, gdy sprzęt jest regularnie czyszczony, może działać z maksymalną wydajnością. Należy odkażać sprzęt taki jak piekarnik, kuchenka, grill, płyta do pieczenia i inne przynajmniej trzy razy w tygodniu. – Higiena urządzeń gastronomicznych to konieczność, jeśli chcemy, aby sprzęt działał bezawaryjnie latami. Tym bardziej że w urządzeniu konwekcyjno-parowym iCombi Pro dzięki inteligencji jest to czynność praktycznie bezobsługowa. Inteligentna funkcja rozpoznaje stopień zabrudzenia, wyświetla go, a na tej podstawie sugeruje odpowiedni poziom mycia i liczbę koniecznych tabletek myjących i pielęgnujących. Jednak należy korzystać wyłącznie z tabletek dostarczanych przez producenta urządzenia.
Stosowanie innych preparatów myjących może powodować uszkodzenie urządzenia. iCombi Pro w razie potrzeby odkamienia się także automatycznie, więc eliminowane są koszty zmiękczania wody czy też ręcznego odkamieniania – wyjaśnia Anna Pycińska. – Warto też precyzyjnie dobierać sprzęt do lokalu, jego rozmiaru, stylu pracy, wysokości budżetu itp. To oczywiście bardzo ważne, jeżeli nie kluczowe, by maszyna była dopasowana do typów materiałów naczyń i sprzętów kuchennych. Restauracje chcą także zmywarek, które mieczą się w ich budżecie, ale jednocześnie spełniają wysokie wymagania i zapewniają wysoką jakość zmywania – zauważa Marcin Wajda, dyrektor komunikacji i marketingu Winterhalter Polska.
Najnowsze rozwiązania technologiczne
Przewiduje się, że do 2030 r. automatyzacja będzie stosowana masowo w przemyśle spożywczym i całym łańcuchu dostaw, w tym w branży gastronomicznej. W wielu lokalach przyszłość jest już dziś. Restauracje wdrażają technologię w celu usprawnienia kontroli jakości i poprawy bezpieczeństwa. Trzymanie żywności poza strefą zagrożenia i konsekwentne monitorowanie bezpiecznej temperatury to część codziennej rutyny każdej restauracji. Jednak zawsze jest miejsce na błąd ludzki, który może prowadzić do potencjalnych problemów, takich jak choroby przenoszone przez żywność. Systemy chłodzenia i monitorowania temperatury zapewniają precyzyjne obliczenia i przekazują informacje o temperaturze w czasie rzeczywistym. Ponadto mogą być zsynchronizowane z platformą internetową lub aplikacją mobilną, wysyłać ważne alerty, gdy nastąpi zmiana temperatury, zanim ta stanie się niebezpieczna.
Bezprzewodowo rejestrują dane w dzienniku analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP). Śledząc temperatury w ciągu dnia, restauracje mogą zapewnić przechowywanie i podawanie żywności w odpowiednich temperaturach, ograniczając zanieczyszczenie i zapobiegając stratom żywności. Kolejnym rozwiązaniem technologicznym jest oprogramowanie do identyfikowalności żywności. Identyfikowalność żywności jest jednym z najważniejszych czynników w zarządzaniu bezpieczeństwem w gastronomii. Śledzenie konkretnego produktu spożywczego od jego pochodzenia do talerza pomaga wskazać problemy w razie choroby lub wycofania żywności. Powszechnie używane przez duże firmy dystrybucyjne oprogramowanie do śledzenia żywności zaczęło teraz wkraczać do branży restauracyjnej. To inteligentne oprogramowanie pozwala właścicielom kontrolować wewnętrzne aspekty bezpieczeństwa żywności, takie jak zarządzanie rejestrami zamówień hurtowych, przekazywanie ostrzeżeń o alergenach oraz przestrzeganie wymagań dotyczących żywności i zdrowia. Na rynku dostępnych jest wiele różnych opcji służących do śledzenia składników produktu, monitorowania standardów bezpieczeństwa etc. Technologiczne rozwiązanie przydatne przy monitorowaniu bezpieczeństwa żywności to także cyfrowe listy kontrolne.
Podczas gdy restauracje od lat korzystają z najnowocześniejszych technologii, czasami pracownicy i menedżerowie nadal używają długopisu i papieru, aby monitorować codzienną higienę żywności. Ta metoda rejestrowania niezbędnej certyfikacji HACCP i przeprowadzania audytów wewnętrznych, choć typowa, nie jest pozbawiona problemów. Dokumentacja papierowa może zostać zgubiona i ulec uszkodzeniu, a ponadto kierownicy nie mają natychmiastowego dostępu do danych, gdy znajdują się poza restauracją. Dlatego niektóre restauracje korzystają z aplikacji mobilnych i digitalizują listy kontrolne, aby być na bieżąco z audytami bezpieczeństwa żywności. Pracownicy mogą bez wysiłku wykonywać zadania z listy kontrolnej za pośrednictwem aplikacji. Dzięki temu menedżerowie mogą otrzymywać powiadomienia i śledzić wzorce zachowań związanych z bezpieczeństwem. Cyfrowe listy kontrolne bezpieczeństwa żywności mogą również służyć do planowania kontroli bezpieczeństwa żywności, tworzyć wewnętrzne raporty w czasie rzeczywistym, monitorować zgodność operacyjną, korygować naruszenie bezpieczeństwa za pomocą aplikacji mobilnej. – Jednym z najbardziej zaawansowanych rozwiązań jest inteligentne wykorzystanie energii, a mianowicie zmywarki wyposażone w zintegrowany odzysk ciepła z powietrza obiegowego.
Maszyna wykorzystuje energię ciepłej pary wodnej do wstępnego nagrzania zimnej wody dopływowej. To znacznie zmniejsza zużycie energii, obniża koszty eksploatacyjne i gwarantuje, że podczas otwarcia maszyny nie ucieka prawie żadna wilgotna, ciepła para wodna. Inną cenioną przez użytkowników technologią jest automatyczny kaptur. Oznacza to, że maszynę można obsługiwać bez żadnego wysiłku, to prawdziwa ulga dla personelu zmywającego. Kaptur zamyka się po prostu za naciśnięciem guzika – za pomocą wyświetlacza lub ergonomicznie umieszczonego przycisku. Cykl płukania rozpoczyna się automatycznie. Po zakończeniu programu kaptur sam się podnosi, sygnalizując zakończenie cyklu zmywania – opowiada Marcin Wajda. – Zwracamy szczególną uwagę na systemy dozowania. Nasze dyspensery pozwalają na pojedyncze dozowanie produktu, co pozwala zachować porządek na zapleczu kuchennym i w łazienkach. Ręczniki nie wypadają na podłogę, a użytkownik pobiera tyle produktu, ile naprawdę potrzebuje. Technologia exelCLEAN zastosowana w naszych czyściwach zapewnia lepsze efekty wycierania – zapewnia Wojciech Nizio, regional brand activation manager Tork.
Trendy na rynku – oszczędność
Dziś słowo „inflacja” branża gastronomiczna odmienia przez wszystkie przypadki. To jest rzeczywistość, która wymusza na restauratorach cięcie kosztów i dalekowzroczność w budowaniu budżetu lokalu. Dlatego też chętnie brane są pod uwagę wszelkie rozwiązania, które pomagają np. zaoszczędzić na tak drogiej energii. – Dostarczamy wiedzę, obsługę serwisową i technologię zapewniającą pełną kontrolę nad danymi eksploatacyjnymi. Elektroniczne moduły monitorują wskaźniki wydajności każdego krytycznego procesu operacyjnego i pomagają identyfikować obszary wymagające poprawy. Przynosi to wymierne oszczędności zarówno dla budżetu, jak i środowiska naturalnego – podkreśla Aneta Krupa, marketing manager facility care, hospitality Ecolab Polska. – Gdy panuje inflacja, głównym wyzwaniem dla restauratorów jest ciągły wzrost kosztów. Aby zmniejszyć wydatki, właściciele szukają sposobów na optymalizację kosztów bez wpływu na jakość świadczonych usług.
W odniesieniu do środków czystości rozwiązaniem jest stosowanie koncentratów, co pozwala ograniczyć nie tylko koszty, ale także ilość agresywnej chemii, która przedostaje się do środowiska. W tym przypadku chodzi o odpowiednie dozowanie, rozcieńczanie koncentratów i stosowanie ich w odpowiednich stężeniach do czyszczonych powierzchni – wyjaśnia Wojciech Tomaszczyk i dodaje: – Jednakże częstym problemem w branży restauracyjnej jest to, że pracownicy odpowiedzialni za utrzymanie czystości nie zawsze stosują produkty zgodnie z instrukcją. Dlatego tak ważne jest zapewnienie odpowiedniej edukacji dotyczącej prawidłowego stosowania środków czystości, jak również udostępnienie planów zastosowań produktów czy kart HACCP, a także czytelnych etykiet. – Wiodącym trendem, który już zawsze powinien towarzyszyć projektowaniu i produkcji zmywarek, jest stosowanie zrównoważonych rozwiązań – mechanizmów, które pozwolą oszczędzać wodę, energię i pieniądze. Coraz więcej firm skupia się na projektowaniu zmywarek o niższym zużyciu wody i energii, a także funkcjach pozwalających na lepsze wykorzystanie detergentów.
Podblatowe zmywarki Winterhalter zużywają na jedno mycie, w zależności od modelu i zastosowanego programu mycia, od 1,8 do 3,4 l wody. W zmywarkach Winterhalter, podłączonych do internetu, niezawodna funkcja „connected wash” pozwala zdefiniować wiele parametrów, które także mogą mieć znaczący wpływ na długofalową oszczędność bardzo drogiej energii elektrycznej lub wody. Niezmiennie ważne pozostają bezpieczeństwo i łatwość obsługi. Na rynek wchodzą zmywarki z dodatkowymi funkcjami bezpieczeństwa, takimi jak funkcja wyłączająca zmywarkę w przypadku przecieku lub przegrzania czy systemy zabezpieczające przed zalaniem. Przy tych wszystkich funkcjach i możliwościach nowoczesne zmywarki muszą pozostać intuicyjne w obsłudze – zaznacza Marcin Wajda. – W działanie długofalowo przyjazne środowisku i budżetowi restauracji również wpisuje się nasza oferta wynajmu zmywarek gastronomicznych. Takie rozwiązanie pozwala wyposażyć lokal gastronomiczny w najnowocześniejszy sprzęt zmywający bez konieczności angażowania dużych zasobów finansowych.
W przypadku długoterminowego wynajmu zmywarek marki Winterhalter wynajmujący dysponuje wysokiej jakości sprzętem bez konieczności jego zakupu. Umowę podpisuje się na określony czas, ze stałą ratą. Po jej zakończeniu można (ale nie trzeba) wykupić sprzęt po preferencyjnej cenie – dodaje Wajda. – Z racji wyzwań, przed jakimi obecnie stoi gastronomia, najnowsza technologia zaczyna być dostrzegana i doceniana. Brak wykwalifikowanych pracowników, wysokie koszty energii i wody to tylko niektóre aspekty, które stanowią bolączkę restauratorów. Na przykład zastosowane w iCombi Pro od Rational ułatwienia oznaczają minimalne koszty eksploatacji i nakłady pracy. Dodatkowe korzyści gwarantuje mniejsze nawet o 50 proc. zużycie preparatów myjących oraz nawet o 30 proc. mniejsze zużycie wody. Eliminowane są nawet koszty zmiękczania wody i ręcznego odkamieniania, ponieważ w razie potrzeby iCombi Pro odkamienia się automatycznie. Gwarantuje to użytkownikom higienicznie czyste urządzenie, gotowe do dalszej pracy – uzupełnia Anna Pycińska. – W kwestii trendów w ostatnich miesiącach obserwujemy wzrost zapotrzebowania na ekologiczne, zrównoważone rozwiązania.
Restauratorzy chcą wdrażać działania przyjazne dla środowiska i kierują się zasadami odpowiedzialnego biznesu. Jednocześnie szukają produktów, które pozwolą zmniejszyć zużycie i zminimalizować ilość odpadów. Równie istotne dla restauratorów jest utrzymywanie prawidłowej higieny. Przy wyborze produktów menedżerowie lokali chcą być pewni, że pomogą one zapewnić bezpieczeństwo przygotowywania posiłków oraz wysoki standard higieny – tłumaczy Wojciech Nizio. – Aby zapewnić wysoki poziom szeroko pojętej higieny w restauracji, warto sięgnąć po profesjonalne rozwiązania w tym zakresie.
Zastosowanie profesjonalnych linii produktowych w połączeniu z nowoczesnymi systemami dozowania skutkuje zwiększeniem skuteczności zabiegów mycia i dezynfekcji przy bardzo często obserwowanym obniżeniu kosztów ich użycia. Firmy oferujące nowoczesne rozwiązania higienizacyjne gwarantują zazwyczaj dodatkowy serwis techniczny i szkoleniowy, dzięki czemu zadbamy o właściwe działanie systemów dozujących oraz zapewnimy właściwe użycie środków czystości przez świadomy personel – podsumowuje Marcin Leśniak.
Ekologia
Niehigieniczne przygotowywanie posiłków może przełożyć się na zanieczyszczenie środowiska, a przez to odstraszyć eko świadomych gości. Dla wielu firm oferujących sprzęt, rozwiązania technologiczne czy produkty ekologia jest dziś ważnym zagadnieniem. – Restauratorzy coraz większą uwagę zwracają też na certyfikaty, dzięki którym mogą mieć pewność, że środki czystości, które stosują, są bezpieczne dla ludzi i środowiska, spełniają restrykcyjne wymagania w zakresie toksyczności i nie zawierają składników, które mogą przenikać do żywności. A w procesie przetwarzania surowców, produkcji towaru i jego utylizacji nie stanowią zagrożenia dla środowiska naturalnego – mówi Aneta Krupa. – Przy zakupie produktów wiele osób zwraca uwagę na skład oraz to, jakimi ekocertyfikatami są one opatrzone.
Umożliwia to wybór bardziej wartościowych produktów oraz daje gwarancję, że zostały one wyprodukowane bez szkodliwego wpływu na środowisko – dodaje Wojciech Nizio. – W obliczu aktualnych trendów transformacji klimatycznej polegających na dążeniu do gospodarki obiegu zamkniętego, czyli na utrzymaniu produktów, materiałów i zasobów w obiegu tak długo, jak to tylko możliwe, w celu ograniczenia wytwarzania odpadów, producenci chemii profesjonalnej podejmują działania na rzecz ochrony środowiska. Na przykład stosują opakowania wykonane w 100 proc. z materiałów z recyklingu lub oferują uzupełniacze do swoich produktów – uzupełnia Wojciech Tomaszczyk.
Profesjonalna chemia
Także na tym polu obecne są trendy związane z ochroną środowiska naturalnego. Jakie są kluczowe kwestie do rozważenia przy zakupie chemikaliów dla gastronomii? Aby sprzęt kuchenny był wolny od szkodliwych wirusów lub bakterii, ważne jest zrozumienie różnicy między czyszczeniem, odkażaniem i dezynfekcją. – Chemia profesjonalna to zdecydowanie najrozsądniejszy wybór w przypadku utrzymania czystości w obszarze gastronomii. To, co wyróżnia profesjonalne środki, to przede wszystkim szybkość działania, która z kolei przekłada się na oszczędność czasu i energii – wskazuje Wojciech Tomaszczyk.Czyszczenie powierzchni mydłem i wodą usuwa widoczne zabrudzenia, ale użycie odpowiedniego dostępnego w handlu środka odkażającego do kuchni lub środka dezynfekującego usuwa wirusy i bakterie. Niektóre chemikalia stosowane w gastronomii mają bardziej ogólne zastosowania, takie jak uniwersalne środki odtłuszczające i odkażające, podczas gdy inne chemikalia kuchenne mają bardzo specyficzne zastosowania, jak np. płyny do czyszczenia maszyn. – W przypadku restauracji klienci najczęściej szukają skutecznych rozwiązań na ekstremalnie trudne zabrudzenia, które powstają właśnie w kuchni, takie jak przypalenia czy tłuste plamy
. Tutaj zdecydowanym produktem must have i jednocześnie naszym bestsellerem jest produkt Clinex Grill – podkreśla Wojciech Tomaszczyk. Przed dokonaniem zakupu chemikaliów dla gastronomii warto określić, ile produktu będziemy potrzebować. Płyny, proszki czy tabletki? Każda forma chemiczna ma zalety i wady, w zależności od celów czyszczenia. Najważniejsze jest bezpieczeństwo. Wybierajmy produkty oznaczone jako „bezpieczne dla żywności”. I zawsze postępujmy zgodnie z instrukcjami dotyczącymi rozcieńczania i płukania. – Zrównoważony rozwój od zawsze był filarem działalności firmy Ecolab. Mamy długą tradycję wdrażania programów pomagających klientom minimalizować wpływ ich działalności biznesowej na środowisko. Już w latach 90. byliśmy prekursorem bezpiecznych dla środowiska środków tlenowych. Obecnie dysponujemy technologią, dzięki której nasze produkty są jednocześnie skuteczne i łagodne dla ekosystemu. Przykładem tego jest linia Clean. Ponadto oferujemy wiele rozwiązań pozwalających na redukcję zużycia wody oraz energii, jak również śladu węglowego.
Gwarancję zgodności z wytycznymi Unii Europejskiej dają produkty chemiczne oznaczone znakiem EU Ecolabel lub Nordic SWAN. Obydwa certyfikaty wystawiane są przez niezależne organizacje ustalające najwyższe standardy środowiskowe – zapewnia Aneta Krupa. – Mimo specyfiki działalności i branży Clinex to marka odpowiedzialna społecznie, która u podstaw swojej filozofii kładzie duży nacisk na innowacje i ekologię. Dokładamy wszelkich starań, aby wyeliminować z naszych produktów substancje niosące zagrożenia dla zdrowia ich użytkowników, ale bez pogarszania atrybutów jakościowych. Dzięki wykorzystaniu naturalnych składników oraz surowców biologicznie neutralnych chcemy aktywnie zadbać o stan wód i rzek, a także przyczynić się do zmniejszenia ilości plastiku, który będzie przedostawał się do środowiska naturalnego.
Bardzo ważnym elementem ekologicznej strategii firmy są receptury produktów. Już na etapie powstawania produktu bierzemy pod uwagę surowce pochodzenia naturalnego oraz podlegające całkowitej biodegradacji. Ważnym elementem w działalności proekologicznej było uzyskanie europejskiej akredytacji Ecolabel dla linii produktów Clinex Green – dodaje Wojciech Tomaszczyk. – „Tworzyć więcej, wykorzystując mniej” to nasze podejście do projektowania i procesu produkcji. Oznacza, że produkty i usługi Tork powstają przy wykorzystaniu mniejszej ilości surowców niż dotychczas. Tworząc produkty, myślimy o redukcji odpadów i ograniczeniu emisji CO2. 90 proc. opakowań Tork jest wykonywanych z surowców odnawialnych, takich jak papier i tektura, nadających się do recyklingu. W ofercie Tork są produkty w 99 proc. wykonane z biomateriałów, których efektywność jest porównywalna z ich tradycyjnymi odpowiednikami.
Takim produktem jest Tork czyściwo włókninowe wielozadaniowe do trudnych zabrudzeń, które idealne sprawdza się przy pracy na zapleczu kuchennym. Czyściwo jest w 99 proc. wykonane z materiałów pochodzenia roślinnego, a jednocześnie bardzo grube, chłonne i wytrzymałe. Skutecznie i szybko usuwa trudne plamy z tłuszczu – zapewnia Wojciech Nizio. – Zrównoważony rozwój pozwala chronić zasoby i oszczędzać pieniądze. Dla Rational jest to zawsze temat numer jeden. Utrzymujemy system zarządzania środowiskowego certyfikowany zgodnie z ISO 14001 oraz system zarządzania energią certyfikowany zgodnie z ISO 50001 i co roku stawiamy sobie ambitne cele w zakresie zmniejszenia ilości odpadów oraz zużycia zasobów, wody, energii i paliw. Nasze procesy produkcyjne są praktycznie wolne od ścieków. Pozostała zanieczyszczona woda jest oczyszczana przez stację uzdatniania i odprowadzana jako woda pitna. Przy każdej inwestycji budowlanej wykorzystujemy najnowocześniejsze technologie umożliwiające efektywne energetycznie zarządzanie. Jednocześnie w kuchni zrównoważony rozwój zapewniają urządzenia iCombi Pro i iVario Pro – w porównaniu z tradycyjnymi sprzętami kuchennymi pozwalają zaoszczędzić energię, zapewniają niższe koszty zakupu produktów, mniejszą nadprodukcję i zdrowsze potrawy.
Można gotować zdrowe potrawy, zachowując równowagę środowiskową. Dodatkowo urządzenie iCombi posiada certyfikat Energy Star – jest to jeden z najsurowszych programów certyfikacyjnych mający na celu promowanie produktów energooszczędnych – wyjaśnia Anna Pycińska. – Ludzie coraz chętniej nie tylko sięgają po rozwiązania korzystne dla środowiska, ale także sami o nie pytają. Przy czym to nie tak, że jedne nasze zmywarki są ekologiczne i bardziej przyjazne dla środowiska, a inne szkodliwe. Rozwój i stosowanie najnowszych technologii właśnie zakłada jak najmniejszą szkodliwość dla środowiska. To nie jest kwestia trendu, ale odpowiedzialności i realizowania celów zrównoważonego rozwoju. Winterhalter jest marką, która rozumie konieczność zmiany podejścia do produkcji i użytkowania dóbr ze względu na zachodzące niekorzystne zmiany klimatyczne, za które odpowiedzialny jest człowiek i jego działalność – przekonuje Marcin Wajda. – Specjalizujemy się w maszynach przeznaczonych do ekologicznych systemów wielokrotnego użytku (wielorazowe kubki w przestrzeniach miejskich). To systemy, które wymagają sprawnego rozwiązania problemu zmywania – prostego w obsłudze, absolutnie higienicznego rezultatu zmywania najwyższej jakości. I my takie właśnie oferujemy – dopowiada.
Nowoczesne rozwiązania
– Może już nie nowa, ale wciąż doceniana jest nanotechnologia.. Zastosowanie nanotechnologii w środkach czystości wykazuje także jedną niezwykle ważną właściwość: hydrofilowość. Hydrofobizacja powierzchni pozwala bowiem skutecznie ochronić ją przed wilgocią i zanieczyszczeniami. Dzięki temu czyszczona powierzchnia zachowuje nienaganny wygląd na dłużej. Innym rodzajem produktów, w których marka Clinex skutecznie wykorzystuje nanotechnologię, są preparaty krzemowe. Produkty zawierające krzem koloidalny znajdują zastosowanie w czyszczeniu powierzchni szklanych, ceramicznych czy kamiennych. Koloidalne cząsteczki krzemionki pozwalają uzyskać efekt hydrofilowości, dzięki któremu powierzchnia staje się odporna na zabrudzenia. Środki te cechują się właściwościami antystatycznymi, a preparaty do mycia powierzchni szklanych pozwalają także uzyskać efekt antypary.
Doskonałym przykładem będzie Clinex Nano Protect Glass, nanopreparat do czyszczenia powierzchni szklanych. Nanotechnologia pozwala na produkcję środków niezwykle wydajnych i co najważniejsze, przyjaznych dla środowiska i człowieka – oznajmia Wojciech Tomaszczyk. Rodzaje czyszczenia w gastronomii to:
mycie ręczne – stosowane na bieżąco, po wykonaniu czynności, obróbce produktu. Czyści się np. stoły, sprzęt kuchenny, blaty. Jest to metoda pracochłonna, ale niezbędna do utrzymania czystości w kuchni. Tu z pomocą przychodzą produkty chemiczne;
mycie mechaniczne – jest to mycie z użyciem różnego rodzaju maszyn czyszczących. Jest to również najszybsze i najdokładniejsze mycie wszelkiego rodzaju powierzchni;
mycie parowe – bardzo ekonomiczne i szybkie czyszczenie. Przy użyciu pary możemy wyczyścić zarówno podłogi, blaty, piekarniki, jak i okna. Oszczędzają znaczną ilość czasu oraz środków chemicznych. Wciąż pojawiają się nowe technologie, niektóre pozwalają nawet na stuprocentowe wyeliminowanie produktów chemicznych. – Ozon jest jednym z najsilniejszych utleniaczy na świecie, ponieważ z łatwością usuwa substancje organiczne i mikroorganizmy oraz zanieczyszczenia w wodociągach. Jednak ozon jako gaz jest niebezpieczny dla zdrowia ludzi i nie da się go ukierunkować.
Woda ozonowa, która jest w 100 % bezpieczna dla ludzi, to infuzja ozonu z wodą zarówno do dezynfekcji wody, jak i do stosowania jako środek dezynfekujący do różnych zastosowań i gałęzi przemysłu. Ozon zawarty w wodzie ozonowej atakuje bezpośrednio warstwę powierzchniową mikroorganizmów i niszczy ich ściany komórkowe, ponieważ jest wysoce reaktywnym utleniaczem. Woda ozonowa szybko rozpuszcza zanieczyszczenia bez zmiany wody i nie wprowadza zapachu ani smaku, nie zmienia jej pH. Generowanie wody ozonowej nie dodaje do wody kranowej żadnych substancji chemicznych (jak chlorowanie) i może być stosowane niezależnie od początkowego poziomu pH wody nieprzetworzonej.
Eliminuje to konieczność stosowania jakichkolwiek środków równoważących pH oraz związany z tym czas, koszt i sprzęt, które inne metody wprowadzają do procesu oczyszczania. Być może najbardziej imponujące jest to, że uzyskana oczyszczona woda ma neutralne pH i nie wymaga żadnych dodatkowych czynności ani przetwarzania – wyjaśnia Jakub Kubiak. – Wykorzystanie Wody Ozonowej BioSure do dezynfekcji i odkażania jest najkorzystniejszym podejściem do ochrony ludzi przed niepożądanymi patogenami i mikroorganizmami oraz promowania ogólnego zdrowia ludzkiego – podkreśla Jakub Kubiak i dodaje: – Tradycyjne metody wytwarzania ozonu mają liczne wady – są generalnie droższe niż system oparty na elektrolizie i wymagają wykwalifikowanych specjalistów do projektowania, obsługi i konserwacji. Jednak generatory BioSure rozwiązują ten problem, wykorzystując technologię elektrolizy, która oszczędza pieniądze dzięki mniejszemu zużyciu energii i uproszczeniu technologii, a większość techników może szybko zainstalować taki system, który automatyzuje proces dezynfekcji. Jak podkreśla firma BioSure, woda ozonowa jest silnym i bezpiecznym środkiem dezynfekującym.
Cząsteczki utleniające ozonu neutralizują materię biologiczną, taką jak bakterie, grzyby czy wirusy. Generator może być używany do dezynfekcji naczyń, powierzchni płaskich czy urządzeń gastronomicznych. Dodatkowo użycie sprayu z wodą ozonową łączy trzy fazy – mycia, dezynfekcji i płukania – w jednym procesie. Po rozpyleniu na powierzchnię docelową i wytarciu ozon ponownie zamieni się w tlen, pozostawiając obszar wolny od szkodliwych mikroorganizmów i pozostałości chemicznych.
Woda ozonowana nie zmienia smaku ani zapachu potraw. – Normy HACCP uznały wodę ozonową za bezpieczną do stosowania jako roztwór sanitarny i została dopuszczona do kontaktu z żywnością przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w 2001 r. Czołowe brytyjskie laboratorium spożywcze Campden BRI udowadnia, że działanie wody ozonowej jest tak samo skuteczne jak chemiczne metody sanitarne – podsumowuje Jakub Kubiak i dodaje: – Wszyscy dążymy do tego, aby woda ozonowa jako całkowicie naturalny i superekologiczny środek dezynfekujący stała się standardem, a nie alternatywą dla tradycyjnych środków chemicznych. W branży gastronomicznej reputacja jest wszystkim. Pozytywne opinie gości to kapitał, na którego stratę żaden lokal nie może sobie pozwolić. Nieodpowiednia ocena higieny żywności lub negatywne recenzje w internecie mogą całkowicie zniszczyć restaurację. Warto pamiętać, że goście docenią starania, jeśli chodzi o doskonałe praktyki w zakresie higieny żywności, ale także są wyczuleni na błędy.
Anna Smolec
Dodaj komentarz