Autor: dr inż. Piotr Dominik. SGTIHVistula
Docierając do różnych zakątków świata, turyści oczekują doznań, które są typowe i specyficzne dla odwiedzanych regionów. Szczególnie atrakcyjne w turystyce jest doświadczanie elementów kultury regionalnej w miejscach ich naturalnego występowania. To właśnie lokalne, regionalne, typowe dla danego obszaru przejawy kultury składają się na dziedzictwo kulturowe, a jedną z jego składowych jest dziedzictwo kulinarne.
Turyści nie tylko zwiedzają i obserwują, ale aktywnie uczestniczą we wszystkim, co ich otacza, w wyniku czego poznają lokalnych mieszkańców i ich styl życia. Atrakcją staje się zestawienie spożywania posiłków i kultury w pełne doświadczenie turystyczne, które będzie oryginalne i wiernie odzwierciedli lokalne i wyjątkowe smaki poszczególnych krajów. Turystyka, w której uczestniczą osoby szczególnie zainteresowane poznawaniem dziedzictwa kulinarnego, staje się coraz popularniejsza jako część szeroko rozumianej turystyki kulturowej. Wśród nazw tego typu turystyki możemy się spotkać z określeniami: turystyka gastronomiczna (gastronomic tourism) lub turystyka kulinarna (culinary tourism) czy też szerzej turystyka żywności (food tourism). Osoby uprawiające ją poszukują nie tylko doznań smakowych, ale także możliwości poszerzenia swojej wiedzy na temat receptur, pochodzenia, okoliczności powstania konkretnych dań.
Przykładem mogą być greckie tawerny położone w odległych częściach wysp Hellady czy też charakterystyczne dla tego kraju kafeniony. Turystyka masowa często wyklucza możliwość poznania takich miejsc w sposób, który umożliwiłby obcowanie z ich naturalnym charakterem. Motywem wyjazdów kulinarnych jest także udział w gastronomicznych festynach. Na świecie znane są festyny, których tematem jest prezentacja potraw, produktów kulinarnych, regionalnych i tradycyjnych. Doskonałym przykładem jest bawarski Oktoberfest, na którym prezentują swoje wyroby browary z Niemiec, a na wydarzenie to ściągają turyści z Niemiec, całej Europy i świata. Także pomniejsze festyny stają się miłym wspomnieniem i okazją do budowania doświadczeń kulinarnych. W krajach niemieckojęzycznych są nimi święta uliczne bądź festyny związane z degustacją lokalnych win, wypieków czy wędlin.
Bardzo wyrafinowanym motywem wyjazdów kulinarnych jest poszukiwanie składników potraw. Celem wyjazdów tego typu stają się miejsca, z których pochodzą określone przyprawy, gdzie uprawiane są określone odmiany roślin bądź hodowane zwierzęta, których mięso jest wykorzystywane w potrawach. Kolejnym i silnie rozwijającym się kierunkiem w wyprawach kulinarnych jest podróżowanie tzw. gastronomicznymi szlakami. Przyjmują one różnego typu formy i mogą łączyć w sobie również elementy charakterystycznych upraw występujących na danym szlaku, a także potraw charakterystycznych dla danych obszarów, przez które wiedzie szlak kulinarny. Szlaki mogą obejmować jeden region, prowadzić przez różne regiony jednego kraju czy też stanowić trasy tematyczne wiodące przez różne kraje.
Istnieje też grupa turystów, którzy motywują swoje wyjazdy kulinarne chęcią uczestnictwa w kursach gastronomicznych, podczas których nie tylko są obserwatorami, ale biorą udział w przygotowaniu potraw wiążących się z tradycją regionalną. W szeroko rozumianej definicji turystyki kulinarnej mieszczą się także spożywanie posiłków w restauracjach, wizyty w winiarniach, na wiejskich targowiskach oraz spotkania z przyjaciółmi w celach degustacji potraw.
Ciekawostką jest wetliński naleśnik gigant smażony w głębokim tłuszczu‚ dzięki czemu powstaje wielki‚ okrągły, kruchy racuch z dziurami‚ który posypuje się białym twarożkiem lub czarnymi jagodami oraz dużą ilością cukru pudru. Warto zaznaczyć‚ że na liście produktów tradycyjnych są aż 54 specjały z Podkarpacia. Do specyficznych regionów o swoistych walorach kulinarnych należą Roztocze i Lubelszczyzna. Na Roztoczu koniecznie trzeba spróbować biłgorajskiego placka ziemniaczanego z kaszą gryczaną i boczkiem, zapieczonego w delikatnym kruchym lub drożdżowym cieście, i żurawinowej nalewki. Lubelszczyzna słynie z forszmaku – potrawki z kiszonych ogórków‚ ziemniaków i mięsa drobiowego lub wieprzowej kiełbasy oraz pasty pomidorowej‚ a także z pierogów nowodworskich z farszem z kaszy gryczanej‚ białego sera z dodatkiem rodzynek i mięty.
Do specjałów należą również drożdżowe racuchy z makiem‚ parowańce z kaszą jaglaną czy serem, a ponadto doskonałe nalewki i miody. Regionalnym rarytasem są kartacze –podłużne pyzy nadziewane mięsem‚ rejbak – ciasto z ziemniaków‚ kaszy manny‚ cebuli i słoniny, oraz soczewiaki, czyli pierogi z soczewicą. Kolejnym regionem wartym zainteresowania turystów kulinarnych jest Podlasie i Suwalszczyzna. W Kruszynianach na Podlasiu mieszka garstka polskich Tatarów. W tatarskiej Jurcie można zjeść znakomity pilaw z baraniną‚ kołduny czy spiralnie zawijane pierogi z gęsiną lub baraniną zwane pierekaczewnikami. Na niedalekiej Suwalszczyźnie w Puńsku mieszka mniejszość litewska. W restauracji Sodas można skosztować litewskich blinów lub cepelinów‚ kiszki ziemniaczanej‚ czenaków – starej litewskiej potrawy z kilku gatunków mięsa z warzywami zapieczonych w małych glinianych garnuszkach‚ chłodniku i sękacza z kopy jaj przyrządzonego.
Warto też wskazać Mazury i Pomorze. Na Warmii i Mazurach specjałami są potrawy z ryb słodkowodnych‚ dzyndzałki z hreczką‚ plińce ziemniaczane z mięsem i śmietaną. Do tradycyjnych kulinariów kaszubskich należą potrawy z gęsiny, zupa z żółtej brukwi‚ z węgorza‚ plińce z dodatkami‚ ryby przyrządzane na wiele sposobów oraz potrawy z gęsiny.
Turyści nie tylko zwiedzają i obserwują, ale aktywnie uczestniczą we wszystkim, co ich otacza, w wyniku czego poznają lokalnych mieszkańców i ich styl życia. Atrakcją staje się zestawienie spożywania posiłków i kultury w pełne doświadczenie turystyczne, które będzie oryginalne i wiernie odzwierciedli lokalne i wyjątkowe smaki poszczególnych krajów. Turystyka, w której uczestniczą osoby szczególnie zainteresowane poznawaniem dziedzictwa kulinarnego, staje się coraz popularniejsza jako część szeroko rozumianej turystyki kulturowej. Wśród nazw tego typu turystyki możemy się spotkać z określeniami: turystyka gastronomiczna (gastronomic tourism) lub turystyka kulinarna (culinary tourism) czy też szerzej turystyka żywności (food tourism). Osoby uprawiające ją poszukują nie tylko doznań smakowych, ale także możliwości poszerzenia swojej wiedzy na temat receptur, pochodzenia, okoliczności powstania konkretnych dań.
Motywy i formy
Wśród konsumentów, którymi często są turyści, zauważalna jest konfrontacja dwóch postaw i zachowań. Pierwsza grupa to zwolennicy żywności wygodnej oraz posiłków fast food. Druga grupa to amatorzy lokalnych smaków, poszukujący przede wszystkim przyjemności ze spożywania produktów żywnościowych. Preferują oni produkty naturalne, minimalnie przetworzone oraz potrawy slow food. Dla nich biura turystyczne organizują wyprawy kulinarne w tradycyjne krainy smaku i nowe regiony kulinarnych korzeni kuchni europejskiej. Turysta kulinarny poszukuje specjalnie lokalnych produktów i jest to główny powód wyboru miejsca na wakacje. Jedzie po to, by próbować, smakować, poznawać odmienne kuchnie w innych regionach i krajach.Wybór miejsca, wybór smaków
Wśród motywów podejmowania turystyki kulinarnej wymienia się spotkanie z cenionym właścicielem restauracji lub szefem kuchni, który to potrafi swoim profesjonalizmem i interesującą osobowością pobudzić klienta do pogłębiania zainteresowań kulinariami czy też stać się źródłem wiedzy na tematy, które prezentuje. Ciekawym przeżyciem jest udział w różnego typu konkursach gastronomicznych. Turyści mogą w jednym miejscu spotkać specjały kulinarne oraz ich twórców, jednocześnie usłyszeć o historii i pochodzeniu prezentowanych posiłków. Atrakcją może być również uczestnictwo w imprezach otwarcia nowych restauracji. Takim imprezom towarzyszy promocja kuchni, która będzie w nich serwowana, a wydarzenia tego typu przechodzą do historii i stają się niezapomnianym przeżyciem. Szczególnie warte uwagi są inicjacje działalności karczm regionalnych, których otwarciu towarzyszą obrzędy ludowe. Specyficznym motywem wyjazdów kulinarnych jest poszukiwanie zwykłych obiektów gastronomicznych. To właśnie tego typu obiekty, służące przede wszystkim miejscowej ludności, kultywują najczęściej tradycje kulinarne. Na całym świecie istnieją zakątki, do których warto dotrzeć indywidualnie, aby skosztować potraw, które na co dzień służą miejscowej ludności.
Przykładem mogą być greckie tawerny położone w odległych częściach wysp Hellady czy też charakterystyczne dla tego kraju kafeniony. Turystyka masowa często wyklucza możliwość poznania takich miejsc w sposób, który umożliwiłby obcowanie z ich naturalnym charakterem. Motywem wyjazdów kulinarnych jest także udział w gastronomicznych festynach. Na świecie znane są festyny, których tematem jest prezentacja potraw, produktów kulinarnych, regionalnych i tradycyjnych. Doskonałym przykładem jest bawarski Oktoberfest, na którym prezentują swoje wyroby browary z Niemiec, a na wydarzenie to ściągają turyści z Niemiec, całej Europy i świata. Także pomniejsze festyny stają się miłym wspomnieniem i okazją do budowania doświadczeń kulinarnych. W krajach niemieckojęzycznych są nimi święta uliczne bądź festyny związane z degustacją lokalnych win, wypieków czy wędlin.
Bardzo wyrafinowanym motywem wyjazdów kulinarnych jest poszukiwanie składników potraw. Celem wyjazdów tego typu stają się miejsca, z których pochodzą określone przyprawy, gdzie uprawiane są określone odmiany roślin bądź hodowane zwierzęta, których mięso jest wykorzystywane w potrawach. Kolejnym i silnie rozwijającym się kierunkiem w wyprawach kulinarnych jest podróżowanie tzw. gastronomicznymi szlakami. Przyjmują one różnego typu formy i mogą łączyć w sobie również elementy charakterystycznych upraw występujących na danym szlaku, a także potraw charakterystycznych dla danych obszarów, przez które wiedzie szlak kulinarny. Szlaki mogą obejmować jeden region, prowadzić przez różne regiony jednego kraju czy też stanowić trasy tematyczne wiodące przez różne kraje.
Istnieje też grupa turystów, którzy motywują swoje wyjazdy kulinarne chęcią uczestnictwa w kursach gastronomicznych, podczas których nie tylko są obserwatorami, ale biorą udział w przygotowaniu potraw wiążących się z tradycją regionalną. W szeroko rozumianej definicji turystyki kulinarnej mieszczą się także spożywanie posiłków w restauracjach, wizyty w winiarniach, na wiejskich targowiskach oraz spotkania z przyjaciółmi w celach degustacji potraw.
Kulinarne walory regionów
Wiele regionów Polski może poszczycić się swoją kuchnią i stworzeniem własnych szlaków kulinarnych czy też specyficznej dla regionu bazy gastronomicznej. Do najbardziej charakterystycznych regionów o wyraźnej kuchni tradycyjnej należą niewątpliwie Śląsk i Wielkopolska. Rolada wołowa z kluskami śląskimi‚ sztandarowe domowe danie‚ figuruje w menu większości tamtejszych restauracji. W Poznańskiem modra kapusta towarzyszy pieczonej kaczce i drożdżowym pyzom gotowanym na parze. Są też znakomite szare kluchy z tartych surowych kartofli i szagówki, czyli cięte na ukos kluski z gotowanych ziemniaków. Oraz, oczywiście‚ gzik – niezwykle popularny biały twarożek z pyrami. Nie można pominąć marcińskich rogali z pulchnego ciasta drożdżowego z makowym nadzieniem i orzechami. Kolejnym regionem o bogatej tradycji kulinarnej jest Podkarpacie. To królestwo pierogów‚ gołąbków i ciast. Gołąbki robione są najczęściej z farszem z tartych ziemniaków i grzybów lub ugotowanych z dodatkiem kaszy gryczanej. Status produktu regionalnego otrzymały proziaki – placki z ziemniaków gotowanych i mąki z dodatkiem sody‚ następnie pieczone na blasze.
Ciekawostką jest wetliński naleśnik gigant smażony w głębokim tłuszczu‚ dzięki czemu powstaje wielki‚ okrągły, kruchy racuch z dziurami‚ który posypuje się białym twarożkiem lub czarnymi jagodami oraz dużą ilością cukru pudru. Warto zaznaczyć‚ że na liście produktów tradycyjnych są aż 54 specjały z Podkarpacia. Do specyficznych regionów o swoistych walorach kulinarnych należą Roztocze i Lubelszczyzna. Na Roztoczu koniecznie trzeba spróbować biłgorajskiego placka ziemniaczanego z kaszą gryczaną i boczkiem, zapieczonego w delikatnym kruchym lub drożdżowym cieście, i żurawinowej nalewki. Lubelszczyzna słynie z forszmaku – potrawki z kiszonych ogórków‚ ziemniaków i mięsa drobiowego lub wieprzowej kiełbasy oraz pasty pomidorowej‚ a także z pierogów nowodworskich z farszem z kaszy gryczanej‚ białego sera z dodatkiem rodzynek i mięty.
Do specjałów należą również drożdżowe racuchy z makiem‚ parowańce z kaszą jaglaną czy serem, a ponadto doskonałe nalewki i miody. Regionalnym rarytasem są kartacze –podłużne pyzy nadziewane mięsem‚ rejbak – ciasto z ziemniaków‚ kaszy manny‚ cebuli i słoniny, oraz soczewiaki, czyli pierogi z soczewicą. Kolejnym regionem wartym zainteresowania turystów kulinarnych jest Podlasie i Suwalszczyzna. W Kruszynianach na Podlasiu mieszka garstka polskich Tatarów. W tatarskiej Jurcie można zjeść znakomity pilaw z baraniną‚ kołduny czy spiralnie zawijane pierogi z gęsiną lub baraniną zwane pierekaczewnikami. Na niedalekiej Suwalszczyźnie w Puńsku mieszka mniejszość litewska. W restauracji Sodas można skosztować litewskich blinów lub cepelinów‚ kiszki ziemniaczanej‚ czenaków – starej litewskiej potrawy z kilku gatunków mięsa z warzywami zapieczonych w małych glinianych garnuszkach‚ chłodniku i sękacza z kopy jaj przyrządzonego.
Warto też wskazać Mazury i Pomorze. Na Warmii i Mazurach specjałami są potrawy z ryb słodkowodnych‚ dzyndzałki z hreczką‚ plińce ziemniaczane z mięsem i śmietaną. Do tradycyjnych kulinariów kaszubskich należą potrawy z gęsiny, zupa z żółtej brukwi‚ z węgorza‚ plińce z dodatkami‚ ryby przyrządzane na wiele sposobów oraz potrawy z gęsiny.
Cudze chwalicie, swego nie znacie
Na atrakcyjność kulinarną regionu lub danej miejscowości wpływają takie czynniki podstawowe jak: odrębność danej kuchni, jej zróżnicowanie czy wierność tradycyjnym recepturom. Dla turystyki kulinarnej istotne są: odmienność głównych składników potraw, różnorodność dodatkowych składników (np. zioła), technologie przygotowania dania (smażenie, pieczenie, gotowanie), sposób ich serwowania oraz ich spożywania. O tym, czy dany region może być kulinarnie atrakcyjny, decydują także czynniki dodatkowe, do których zaliczane są cena oraz właściwości zdrowotne. Inne czynniki, które przyciągają do regionu/ miejscowości, to atrakcyjność turystyczna, zagospodarowanie turystyczne, dostępność komunikacyjna i promocja. Na atrakcyjność wpływ mają również moda, nawyki kulinarne potencjalnych turystów oraz dotychczasowa sława kulinarna. W Europie turystyka kulinarna to od dawna odrębna i rozbudowana gałąź gastronomii. Doskonałym przykładem są szlaki kulinarne Francji, które wiodą przez miejsca uprawy winorośli, produkcji wina, szampana, serów, oliwy, piwa, calvadosu, jabłek i innych specjałów. Szlaki kulinarne znajdziemy również na terenie Austrii, czego doskonałym przykładem są serowe trasy od wytwórców, aż po „serowe gospody”. Węgry słyną z wina, a Chorwacja z trufli i kasztanów. Polska jest krajem, w którym nietrudno o tradycje kulinarne związane z kuchnią staropolską, do której należą niewątpliwie rarytasy dworów ziemiańskich i górskich szlaków pasterskich. Mamy potencjał stanowiący o atrakcyjności kulinarnej naszego kraju. Istnieją regiony, które szczycą się swoimi specjałami, zachęcając do poznania szlaków kulinarnych. Do atrakcji turystycznych należy „Małopolski szlak owocowy”, który przebiega przez siedem gmin województwa: Zawoję, Raciechowice, Laskową, Trzcianę, Łącko, Stary Sącz i Gdów. Na szlaku znajduje się ponad 150 obiektów, oznakowanych specjalnym logo. Można tam skosztować lokalnych produktów, a także zapoznać się ze sposobami uprawy jabłek, śliw, borówek, wiśni, czereśni i innych owoców. Specyfikę polskich wyrobów kulinarnych można odkrywać również na ludowym Święcie Kwitnącej Jabłoni. Odbywa się ono corocznie w Łącku i jest związane z kulturą regionalną, której mocnym akcentem są miejscowe specjały, a wśród nich króluje słynna łącka śliwowica. Inne oficjalne i nieoficjalne kulinarne szlaki Polski to: położona wzdłuż Dunajca „Fasolowa dolina”, winnice na ziemi lubuskiej, oscypkowy szlak Podhala i „Suwalszczyzna dla aktywnych” – gdzie w wielu gospodarstwach agroturystycznych można nauczyć się przyrządzania regionalnych smakołyków – od masła po sękacz. Rosnącą popularnością cieszy się Kurpiowskie Miodobranie – największa impreza folklorystyczna w północno-wschodniej Polsce. Mimo że Polska nie jest krajem winiarskim, to również tu dotarła enoturystyka. Można odwiedzić gospodarstwa w Jaśle oraz podwrocławskiej Miękini. W ostatnich latach powstaje w Polsce coraz więcej winnic, najwięcej w województwach małopolskim (27 proc.) i podkarpackim (23 proc.).Rola turystyki kulinarnej w rozwoju regionalnym
Tradycyjne potrawy, głęboko zakorzenione w historii, znakomicie podnoszą atrakcyjność każdej oferty turystycznej. Z wykorzystaniem narodowej kuchni tworzy się na świecie najlepiej sprzedawane regionalne produkty turystyczne, promujące regiony, z których pochodzą. Jest to również narzędzie promocji rolnictwa i przetwórstwa żywności zarówno w kraju, jak i za granicami. Turystyka kulinarna może odgrywać ogromną rolę w rozwoju regionalnym, jest ona narzędziem, dzięki któremu wraz z turystami przybywającymi do danych miejsc napływają środki finansowe. Ważne jest jednak, by turysta był godnie przyjmowany, aby w jego wspomnieniach pozostały smaki kuchni tradycyjnej oraz elementy obrzędowości lokalnej. Osobiście angażując się w wiele form aktywności, turyści zyskują wiedzę oraz wzbogacają się o wspomnienia gastronomiczne. Czynnikami decydującymi o atrakcyjności kulinarnej regionu lub miejscowości są odmienność i różnorodność danej kuchni oraz wierność tradycji. To od klimatu, ukształtowania geograficznego zależy, jakimi surowcami dysponuje region. Uwarunkowania kulturowe, doświadczenia historyczne oraz wpływ sąsiadów kształtują obraz kuchni regionalnej.
Dodaj komentarz